Chuyên mục: Tin làng chèo

Dự lễ bế mạc có Phó Trưởng ban Dân vận Trung ương Nguyễn Lam; Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Trưởng Ban chỉ đạo cuộc thi, PGS.TS Tạ Quang Đông; Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa, Phó trưởng Ban chỉ đạo cuộc thi Đầu Thanh Tùng; Trưởng ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Thanh Hóa Đào Xuân Yên; Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL NSND Vương Duy Biên; Phó Chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật Việt Nam, Chủ tịch Hội nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam NSND Trịnh Thúy Mùi; Quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn NSƯT Trần Ly Ly cùng đại diện lãnh đạo Sở VHTTDL Thanh Hoá…

Phát biểu tại Lễ bế mạc, Thứ trưởng Tạ Quang Đông, Trưởng Ban chỉ đạo cuộc thi nhấn mạnh: Cuộc thi Tài năng diễn viên Chèo, Tuồng và Dân ca kịch toàn quốc – 2023 diễn ra từ ngày 6 -16. trên mảnh đất xứ Thanh địa linh nhân kiệt đã khép lại với dư âm tốt đẹp trong lòng các nghệ sĩ, diễn viên tham dự và công chúng yêu nghệ thuật truyền thống. Các nghệ sĩ, diễn viên dự thi đã thể hiện, phô diễn tài năng nghệ thuật, đem đến cho khán giả yêu nghệ thuật truyền thống nhiều cảm xúc, cái nhìn đa sắc màu và những ấn tượng sâu đậm không chỉ về nghệ thuật sân khấu truyền thống, mà còn bao hàm trong đó nhiều giá trị lịch sử, văn hóa quý báu của dân tộc Việt Nam. Đây là cuộc thi hết sức quan trọng, một mặt phát hiện những tài năng mới để kịp thời bồi dưỡng, đào tạo; mặt khác là dịp các nhà hát, đoàn nghệ thuật đánh giá lại lực lượng diễn viên, trên cơ sở đó xây dựng những vở diễn có chất lượng cao trong thời gian tới. Đồng thời, là dịp để các cơ quan quản lý nhà nước đánh giá, nhìn nhận sức sống của sân khấu truyền thống trong Nhân dân, kịp thời có những giải pháp tích cực để bảo tồn, gìn giữ và tiếp tục phát huy những giá trị tốt đẹp của nền nghệ thuật sân khấu truyền thống của dân tộc. Đây cũng là cơ hội để các đơn vị, các Nhà hát Chèo, Tuồng và Dân ca kịch giao lưu, học hỏi và giới thiệu các giá trị nghệ thuật đặc sắc, độc đáo và phong phú của đơn vị mình tới các đơn vị bạn nói riêng và khán giả Thanh Hóa cũng như cả nước nói chung.

Bên cạnh những thành công của các phần thi, trích đoạn được đầu tư công phu cả về kịch bản, dàn dựng, kỹ thuật nhuần nhuyễn điêu luyện của các nghệ sĩ, diễn viên trong ca, diễn… thì vẫn còn một số trích đoạn, phần thi chưa được đầu tư, quan tâm một cách nghiêm túc dù là lý do chủ quan hay khách quan. Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông đề nghị trong các cuộc thi tới, các cơ quan, đơn vị chức năng phụ trách các đơn vị nghệ thuật, các nhà hát có nghệ sĩ, diễn viên dự thi lần này cần tiếp tục quan tâm, bồi dưỡng, đào tạo các lớp nghệ sĩ, diễn viên trẻ, tài năng làm lực lượng kế cận sau này. Tăng cường hơn nữa cho việc truyền dạy những kỹ thuật ca, các động tác vũ đạo đặc trưng cơ bản của từng vai diễn cho các diễn viên trẻ. Đảm bảo giữ được những tính cách, tinh hoa của nghệ thuật truyền thống. Muốn đạt được những kết quả như trên, cần mời các nghệ nhân, chuyên gia về dàn dựng cho các diễn viên, đồng thời khẩn trương mở các lớp tập huấn nâng cao kỹ thuật biểu diễn cho các diễn viên, nhằm bảo tồn các giá trị cổ của sân khấu ca kich truyền thống.

Thông qua Cuộc thi, Thứ trưởng Bộ VHTTDL cũng đề nghị Cục nghệ thuật biểu diễn trong thời gian tới cần tích cực nghiên cứu, tham mưu cơ chế, chính sách cải thiện chế độ đãi ngộ đối với nghệ sĩ, diễn viên trong lĩnh vực văn học, nghệ thuật nói chung và nghệ thuật sân khấu truyền thống nói riêng; đặc biệt là các cơ chế, chính sách và chế độ đãi ngộ đối với công tác thu hút, tìm kiếm, đào tạo và phát huy nghệ sĩ, diễn viên tài năng trẻ của nền nghệ thuật sân khấu truyền thống nước nhà. Khẩn trương mở các lớp tập huấn nâng cao kỹ thuật biểu diễn cho các diễn viên nhằm bảo tồn các giá trị cổ của sân khấu kịch truyền thống; xây dựng đề án, đặt hàng các vở diễn cho các nhà hát, đoàn nghệ thuật truyền thống trong cả nước; tiếp tục hoàn thiện các quy chế cuộc thi, phương thức tổ chức để các cuộc thi được tổ chức ngày một tốt hơn, tìm ra được những tài năng cho nghệ thuật truyền thống hơn nữa.

Tại lễ bế mạc, Hội đồng giám khảo đã trao giải cuộc thi Tài năng diễn viên Chèo toàn quốc – 2023, diễn ra từ ngày 11-16.5, thu hút 14 đơn vị nghệ thuật Chèo công lập tham gia với 63 trích đoạn từ Chèo cổ truyền, đến Chèo hiện đại qua sự thể hiện của 73 diễn viên dự thi. Theo đánh giá của Hội đồng giám khảo, tín hiệu mừng nhất trong Cuộc thi này là chất lượng nghệ thuật của 14 đơn vị khá đồng đều, mỗi diễn viên dự thi đều nỗ lực “thổ tận can tràng” để thể hiện tốt nhất phần thi của mình. Những vai mẫu trong các trích đoạn Chèo cổ truyền như Thị Mầu, Suý Vân, Châu Long, Lưu Bình, Trần Phương, Cả sứt, Thị Phương, Tuần Ty, Đào Huế, Thầy đồ Trương Viên. Mụ Quán, Lão say có nội dung khuyến giáo đạo đức là những bài học chở nặng triết lý nhân sinh, những tấm gương sáng về tình bạn về lòng chung thuỷ, đạo đức gia đình luôn đề cao chữ hiếu, khao khát tự do, lên án, đả kích để rồi phê phán thói hư tật xấu bằng tiếng cười trào lộng, thâm sâu trong ngôn ngữ nghệ thuật Chèo.

Trên sân khấu Nhà hát Lam Sơn, khán giả, bạn nghề đã có những thời khắc “mãn nhĩ” với nhiều giọng Chèo đằm thắm, trữ tình da diết như Đào liễu, Sa lệch chênh, Quân tử vu dịch, Tò vò, Tình thư hà vị, Kể bốn mùa, Ngâm sổng, Hát cách… của mô hình nhân vật nữ chín, thư sinh hay lẳng lơ tính cách, mê đắm như Cấm giá, Bình thảo của nữ lệch Thị Mầu, phẫn uất xót xa như Dậm chân, Thiếp bỏ cho chàng của Đào Huế, Lới lơ, gà rừng của Súy Vân, khôi hài, vui vẻ trong giai điệu Bà chúa con cua, hát sắp… mang đậm dấu ấn, sắc thái riêng của từng đơn vị nghệ thuật Chèo, vùng Chèo trong cả nước…, được “mãn nhãn” với những khuôn diễn, bộ múa khá thuần thục, khắc hoạ Tinh, Khí, Thần của nhân vật Chèo. Hay, những nhân vật trong các trích đoạn Chèo hiện đại như cụ Hường (trích đoạn Một tin buồn), Hiếu (trích đoạn Người mẹ một mắt, Vợ chồng thuyền chài), Nhị Độ Mai – Chèo Nguyễn Đình Nghị, Tùng (Tùng lò gạch), Cả Hân (Đường trường duyên phận, Người ngựa, ngựa người) cùng nhiều nhân vật Chèo khai thác đề tài lịch sử như Hình bộ thượng thư và đặc biệt, nhân vật Hề già – vở Chèo Lý Nhân Tông kế nghiệp – một “hiện tượng” xuất sắc của sự kế thừa truyền thống một cách sáng tạo, có học đã lần lượt xuất hiện tươi nguyên trên sân khấu, thể hiện kỹ năng cảm thụ cũng như trình độ, khả năng sáng tạo, chuyển hoá, kế thừa mô hình nhân vật.

Nhìn chung, theo Hội đồng giám khảo, phần lớn phần dự thi được dàn dựng công phu, diễn viên thăng hoa trên sân khấu với nghề để bộc lộ hết được tài năng của mình, tạo nên điểm nhấn nghệ thuật đầy ấn tượng, góp phần giữ gìn bản sắc văn hoá Chèo. Điều đó làm cho loại hình nghệ thuật Chèo luôn xuôi chèo mát mái trong dòng chảy văn hoá dân tộc là điều rất cần trong các tác phẩm nghệ thuật sân khấu Chèo hiện nay. Bên cạnh những ghi nhận về chất lượng của nhiều chương trình và trích đoạn thì Hội đồng giám khảo cũng cho rằng vẫn có một số vai diễn dự thi của các đơn vị còn trùng lặp quá nhiều. Trích đoạn chưa thực sự chuyển tải được vấn đề nóng bỏng của cuộc sống đương thời, nội dung cũ mòn, vẫn có một số đơn vị chưa có sự chọn lựa cẩn trọng, nội dung trích đoạn dự thi chưa chú trọng việc xây dựng hình tượng nhân vật Chèo.

Kết quả cuộc thi Tài năng diễn viên Chèo toàn quốc – 2023, BTC đã trao 1 giải Xuất sắc cho NS Thu Phong – người hướng dẫn ca diễn với trích đoạn Thị Mầu lên chùa (do diễn viên Trịnh Thị Thanh Huyền của Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội thể hiện); 1 giải Xuất sắc NSND Hàn Hải – người dàn dựng trích đoạn có sáng tạo, đạt hiệu quả cao với trích đoạn Chí Phèo – Thị Nở (do 2 diễn viên Nguyễn Hữu Cảnh và Nguyễn Thị Lưu của Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa thể hiện). Cùng với đó, 17 nghệ sĩ được trao giải Nhất là: Lại Xuân Chường (Nhà hát Chèo Việt Nam), Nguyễn Thị Lưu (Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa), Vũ Thị Sợi (Nhà hát Chèo Ninh Bình), Đỗ Thị Phương (Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nam Định), Trịnh Thị Thanh Huyền (Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội), Nguyễn Thị Phương Anh (Nhà hát Chèo Hưng Yên), NSƯT Bùi Phương Mây (Nhà hát Chèo Hà Nội), Lê Trọng Khởi (Nhà hát Chèo Thái Bình), Nguyễn Đình Hạnh (Nhà hát Nghệ thuật tỉnh Vĩnh Phúc), NSƯT Nguyễn Anh Tuấn (Nhà hát Chèo Bắc Giang), Trần Thị Thùy Trang (Nhà hát Chèo Việt Nam), Nhữ Đình Lục (Nhà hát Chèo Quân đội), Nguyễn Thị Thu Hường (Nhà hát Chèo Thái Bình), Trần Thị Ngát (Nhà hát Chèo Việt Nam), Phùng Thế Quỳnh (Nhà hát Chèo Quân đội), Trịnh Tuyết Anh (Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa), Tạ Văn Sếp (Nhà hát Chèo Hải Dương) và 14 nghệ sĩ được trao giải Nhì của Cuộc thi.

NGUYỄN LINH

Nhà hát đã mạnh dạn giao nhiệm vụ cho đạo diễn trẻ, NSƯT Vũ Bá Dũng và ê kíp sáng tạo giải mã Mảnh đất lắm người nhiều ma từ góc nhìn của những người làm sân khấu chèo truyền thống, đó là giảm bớt những tình tiết quá rối rắm và cả những tầng ý nghĩa của tác phẩm văn học, tập trung xoáy sâu vào mâu thuẫn của hai gia đình, cách nghĩ, cách tư duy cổ hủ, đố kị, của những cá nhân trong hai dòng họ ở một vùng quê nông thôn. Vở chèo đã bám sát được chủ đề tư tưởng của tác phẩm nguyên gốc.  Đó là phản ánh chân thực bức tranh xã hội ở một làng quê với nạn kéo bè kết cánh, bè phái trong bộ máy chính quyền xã, sự xuống cấp của một số đảng viên giữ vai trò quan trọng trong đội ngũ lãnh đạo xã, sự tranh giành quyền lực giữa các dòng họ cho đến những rắc rối về từng gia đình, từng thân phận con người “quanh luỹ tre làng”. Tuy vậy, bên cạnh những thế lực đen tối vẫn có những người đảng viên tốt  như ông Chỉnh, hay những người trẻ như Tùng, Đào. Họ là những người dám tranh đấu thẳng thắn vượt lên định kiến của dòng tộc, muốn xóa bỏ những bóng đen hắc ám trong chi bộ Đảng, muốn làm trong sạch đội ngũ để xây dựng quê hương vững mạnh – những con người của thế hệ mới, cách tư duy mới như một tia hy vọng, một lối thoát cho bế tắc này. Tình yêu gia đình, yêu quê hương, yêu đất nước của đôi bạn trẻ đã tạo nên sức mạnh để hoá giải mọi thù hằn, mâu thuẫn truyền kiếp giữa hai dòng họ.

Đề cập tới những con người của thời đại mới cần phải có tư duy đổi mới. Muốn xã hội phát triển đi lên, mỗi con người cần phải tự nhìn lại bản thân. Đạo diễn đã khéo léo khi xử lý để câu chuyện không đi vào bế tắc. Đó là nhân vật bà Son (vợ ông Hàm) chết giả. Và vì cái việc tưởng rằng bà Son chết ấy mà các nhân vật trong vở ngộ ra, mọi thù hằn, mâu thuẫn, cách nghĩ cũ truyền kiếp giữa hai dòng họ được hoá giải, mối tình giữa Tùng (họ Vũ Đình) và Đào (con gái ông Hàm – họ Trịnh Bá) được thừa nhận. Câu chuyện được khai thông, vấn đề bế tắc được những con người mang tư tưởng mới đấu tranh, giải quyết thỏa đáng, hợp lý.

Từng là cô đào nổi tiếng của Nhà hát Chèo Việt Nam, NSND Thanh Hoài chia sẻ: “Tôi rất mừng vì Nhà hát đã mạnh dạn giao cho một đạo diễn trẻ dàn dựng tác phẩm. Đạo diễn, ê kíp sáng tạo và đặc biệt là dàn nghệ sĩ của đoàn thử nghiệm  đã mang tới một vở chèo về đề tài hiện đại hay, hấp dẫn và đặc biệt là một vở chèo hiện đại nhưng không hề dễ dãi theo kiểu “gieo vừng ra ngô” mà mang tới một vở chèo đậm chất chèo nhuần nhụy. Có rất nhiều những làn điệu chèo hay của nghệ thuật chèo truyền thống được đưa vào rất phù hợp với từng tình tiết cũng như diễn tả tâm trạng của các nhân vật trên sân khấu như các đoạn tự sự của cặp nam nữ Tùng và Đào với các làn điệu giao duyên, đường trường chim thước, con nhện giăng mùng, đào liễu, vãn canh…”. NSND Thanh Hoài đặc biệt khen ngợi các diễn viên của Nhà hát Chèo Việt Nam đã diễn tả rất tốt các nhân vật của xã hội hiện đại bằng cách diễn rất chèo. Bên cạnh đó đạo diễn đã cài vào những lớp dân làng như dàn đế trong chèo, làm cho xen giữa những xung đột cao trào là sự mềm mại hài hước.  Đây là một điều rất khó đối với đề tài hiện đại, nhưng ở vở diễn Sau cánh cổng làng đã đưa nét đặc trưng của sân khấu chèo vào đây.

 Thủ pháp dàn dựng của đạo diễn đã kế thừa và biến đổi từ nghệ thuật chèo truyền thống được gợi mở thỏa sức cho diễn viên thăng hoa, sáng tạo, bộc lộ tài năng và không bị gò ép theo lối diễn của sân khấu kịch, các lớp trò như: “Gọi hồn, đào mộ” các lớp diễn vợ chồng ông Hàm đã được khai thác triệt để cách diễn sáng tạo, lối sử dụng làn điệu trong nghệ thuật chèo truyền thống. Qua điệu (hát xuôi, hát ngược) nghệ sĩ TNSKT Thục Hiền trong vai bà Son đã khoe được tài năng của mình với sự thăng hoa trong lối diễn của nghệ thuật chèo truyền thống. Trang trí sân khấu gợi mở, tả ý, dành không gian cho diễn viên thỏa sức sáng tạo.  Điều thú vị là soi vào những nhân vật trên sân khấu, chắc hẳn người xem sẽ thấy ở đâu đó có bóng dáng của họ vẫn hiển hiện ở trong cuộc sống nông thôn hiện đại và cả trong từng gia đình. Đó là hình ảnh của ông Hàm (nghệ sĩ Duy Toàn thể hiện), một mẫu đàn ông gia trưởng, phong kiến, trong gia đình ông, chỉ có đàn ông được ngồi trên nhà ăn cơm, còn con gái phải ngồi dưới bếp. Luôn miệng chửi bới, đánh đập vợ vô cớ. Và đối nghịch với ông Hàm là hình ảnh bà Son (nghệ sĩ Thục Hiền thể hiện), người đàn bà đẹp nhưng đầy cam chịu, cứ luẩn quẩn với cái việc mình có lỗi với chồng nên phải làm việc và bị đối xử như con ở trong nhà bao nhiêu năm chung sống vợ chồng. Đối lập với cặp vợ chồng ông Hàm, bà Son là tình yêu của Tùng (nghệ sĩ Hà Văn Cường thể hiện) và Đào (Nghệ sĩ Trần Ngát thể hiện) mang tới một làn gió mới, đại diện cho lớp người trẻ đã làm thay đổi nếp nghĩ xưa cũ để xây dựng nông thôn mới phát triển.

Cái được khi dựng lại một tiểu thuyết cách đây hơn 30 năm nhưng giá trị tư tưởng và những mẫu hình nhân vật được xây dựng trong vở chèo Sau cánh cổng làng đã không hề cũ đối với thời điểm hiện tại. Nhìn vào sự dốt nát, nạn kết bè phái đàn áp người tốt hay những quan niệm trong hôn nhân sai lệch đã mang lại nhiều cảm xúc và suy tư đối với người xem về cuộc đời và tình người. Làm thế nào để gạt bỏ thù hận, sống nhân ái hơn, làm thế nào để tẩy rửa những thói xấu, tập tục ở đất quê lề thói, làm thế nào để xã hội thanh lọc được những kẻ xấu nhường chỗ cho những tu duy tốt, cho những người tốt biết vị tha, tô đẹp thêm những nét đẹp của làng quê Việt Nam theo dòng chảy văn hóa lâu đời. Những câu hỏi nhức nhối ấy là điều đọng lại trong lòng mỗi khán giả khi rời khỏi nhà hát trở về.

Với Sau cánh cổng làng, Đoàn Nghệ thuật thể nghiệm Nhà hát Chèo Việt Nam đã làm tốt chức năng của mình khi xây dựng một vở chèo đề tài hiện đại nhưng luôn kế thừa và biến đối  vẫn giữ được những nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật chèo truyền thống, đặc biệt là lực lượng nghệ sĩ tham gia biểu diễn trong đó có những nghệ sĩ mới ra trường nhưng cũng đã nắm chắc nghề, khắc hoạ thành công các nhân vật của đời sống hiện đại mà vẫn thể hiện các làn điệu, câu hát truyền thống rất ngọt, đi vào lòng bạn nghề, lòng khán giả.

THÚY HIỀN; ảnh: LÊ LAN (Báo Điện tử Văn hóa)

Phát biểu tại lễ bế mạc, Thứ trưởng Bộ VHTTDL Tạ Quang Đông, Trưởng ban chỉ đạo Liên hoan Chèo toàn quốc 2022 khẳng định, trong suốt thời gian diễn ra liên hoan, gần 1.500 nghệ sĩ, diễn viên của 16 đơn vị nghệ thuật Chèo chuyên nghiệp đã phô diễn tài năng của mình qua 27 vở diễn phong phú ở nhiều đề tài lịch sử, dã sử, chiến tranh cách mạng, hiện đại, những buổi diễn thu hút khán giả đến chật kín khán phòng của Nhà văn hóa nghệ thuật tỉnh Hà Nam. Qua đó khẳng định, Chèo luôn là loại hình nghệ thuật sân khấu kịch hát mang đậm tính dân tộc với sự kết hợp nhuần nhuyễn của các yếu tố hát, múa, nhạc, kịch, có sức hấp dẫn và đi sâu vào đời sống văn hóa, tinh thần của mọi tầng lớp Nhân dân.

Cũng theo Thứ trưởng, tại Liên hoan lần này, có nhiều vở diễn đạt chất lượng về nội dung và nghệ thuật, hấp dẫn công chúng, đặc biệt có nhiều vở sáng tạo, mới mẻ đến từ tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ. Sự kết hợp tổng thể các yếu tố này mang lại cảm xúc thẩm mỹ đặc biệt cho khán giả, giúp họ cảm nhận được sự tinh tế của nghệ thuật Chèo. Thứ trưởng ghi nhận, biểu dương các đơn vị nghệ thuật với ý thức trách nhiệm cao đã có sự quan tâm thỏa đáng về vật chất và đầu tư về chuyên môn cho các vở diễn của mình; biểu dương các tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ, diễn viên đã khắc phục mọi khó khăn sau đại dịch Covid-19 để đem đến Liên hoan những vở diễn có chất lượng nghệ thuật cao.

Liên hoan là dịp để các cơ quan quản lý nhà nước, các Hội nghề nghiệp chuyên ngành hoạch định những chiến lược phát triển sân khấu Việt Nam nói chung và nghệ thuật sân khấu Chèo nói riêng. “Thông qua Liên hoan lần này, tôi đề nghị lãnh đạo các đơn vị nghệ thuật cần chú trọng hơn nữa, tập trung mọi điều kiện tốt nhất để xây dựng nên những vở diễn đạt chất lượng cao cả về nội dung và nghệ thuật đáp ứng sự trông đợi của bạn nghề và khán giả”, Thứ trưởng nhấn mạnh.

Theo đánh giá của Hội đồng nghệ thuật, liên hoan lần này đã có nhiều vở sáng tạo, mới mẻ, đạt chất lượng cao; đặc biệt đã xuất hiện nhiều tài năng trẻ trong các thành phần sáng tạo. Tại buổi lễ, Ban tổ chức đã trao 1 giải xuất sắc, 6 Huy chương  Vàng, 6 Huy chương Bạc, 4 Huy chương Đồng cho các vở diễn xuất sắc. Trong đó, vở diễn xuất sắc được trao cho vở Đất liền và biển cả Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa. 6 Huy chương Vàng được trao cho các vở Linh từ Quốc mẫu của Nhà hát Chèo Hà Nội; Vang bóng một thời (dựa theo tiểu thuyết cùng tên của nhà văn Nguyễn Tuân) của Đoàn Chèo Hải Phòng; Khóc giữa trời xanh của Trung tâm Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Hà Nam; Nguyễn Đình Nghị của  Nhà hát Chèo Hưng Yên; Mật chỉ giữa hoàng cung  của Nhà hát Chèo Quân đội; Thiên duyên huyền tích của Nhà hát Chèo Thái Bình.

Ngoài ra, Ban tổ chức cũng trao giải thưởng cho thành phần sáng tạo gồm tác giả nhà viết kịch, TS. Nguyễn Đăng Chương với vở Đất liền và biển cả của Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa; đạo diễn, NSƯT Hoài Thu vở Linh từ Quốc mẫu của Nhà hát Chèo Hà Nội; nhạc sĩ Vũ Thiềng vở Đất liền và biển cả của Nhà hát Nghệ thuật Truyền thống tỉnh Thanh Hóa; biên đạo múa Hoài Anh trong vở Vang bóng một thời của Đoàn Chèo Hải Phòng.

Trao đổi với Văn Hoá, Quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn, NSƯT Trần Ly Ly, thành viên Ban chỉ đạo Liên hoan chia sẻ, trong bối cảnh hiện nay, với một bộ phận không nhỏ công chúng chưa mặn mà với nghệ thuật sân khấu truyền thống, trong đó có sân khấu Chèo, thì những cuộc thi như thế này luôn là một cầu nối hiệu quả, gắn kết giữa những người làm nghệ thuật với khán giả yêu thích sân khấu Chèo. Dù cuộc sống và nghệ thuật truyền thống có khó khăn, nhọc nhằn nhưng khi lên sân khấu, các nghệ sĩ, diễn viên đã tạm quên đi những vất vả để say sưa với vai diễn, cống hiến hết mình cho khán giả.

Quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn khẳng định: “Ban tổ chức đánh giá cao vai trò của Hội đồng nghệ thuật tại Liên hoan lần này. Với bề dày kinh nghiệm cũng như uy tín và tâm huyết với nghề, tin chắc rằng Hội đồng nghệ thuật đã lựa chọn được những vở diễn xứng đáng, những nghệ sĩ tài năng xuất nhất tại Liên hoan để trao giải. Với vai trò cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực nghệ thuật biểu diễn, chúng tôi luôn chú trọng đề cao giữ gìn nghệ thuật truyền thống của dân tộc như loại hình nghệ thuật chèo”. Quyền Cục trưởng cho rằng, Liên hoan là dịp để cơ quan quản lý nhà nước có được một bức tranh toàn cảnh của nghệ thuật chèo truyền thống, đánh giá được điểm mạnh, điểm yếu của đội ngũ những người làm nghệ thuật Chèo, đồng thời cũng tìm những giải pháp và chính sách phù hợp để tạo điều kiện cho nghệ sĩ và các đơn vị nghệ thuật gìn giữ và phát triển tốt

THUÝ HIỀN; ảnh: MINH HIẾU (Báo Điện tử Văn hóa)

“Tôi rất tâm đắc với vấn đề mà kịch bản Cánh diều lạc gió của PGS Tất Thắng đưa ra, khi một bộ phận những người trẻ đang có suy nghĩ lệch lạc trong việc định hướng tương lai cho mình. Ngay cả những thanh niên ở nhiều gia đình gia giáo, được nuôi dạy, ăn học bài bản nhưng cũng có những quan điểm sống rất thực dụng, toan tính ngay cả trong chuyện tình cảm, hôn nhân giống như nhân vật trong vở. Họ sẵn sàng vượt qua mọi chuẩn mực đạo đức, bỏ rơi những mối tình đang có để đánh đổi, thậm chí là đánh mất mình trong những cuộc hôn nhân vụ lợi…”, đạo diễn Đoàn Vinh chia sẻ về ý tưởng dàn dựng. Có thể thấy, Cánh diều lạc gió như một lời cảnh báo rằng, hôn nhân không tình yêu, xuất phát bởi sự toan tính sẽ dẫn đến cái kết bi thương giống như nhân vật Kim Thảo trong vở chèo.

NSƯT Đỗ Kỷ, Quyền trưởng phòng nghệ thuật Cục Nghệ thuật biểu diễn nhận định: “Tôi thấy quy trình dàn dựng của Nhà hát Chèo Việt Nam rất chuyên nghiệp, từ khâu kịch bản văn học chuyển thể sang chèo cho tới cách dàn dựng và diễn xuất. Có thể khẳng định rằng, Nhà hát luôn xứng với danh hiệu là “cánh chim đầu đàn” trong làng chèo cả nước”.

Mặc dù tuổi đã cao nhưng khi được Bộ VHTTDL mời tới xem vở diễn với vai trò là thành viên của Hội đồng nghệ thuật, TS Trần Đình Ngôn phấn khởi cho biết: “Trước hết, tôi rất vui vì được xem một vở chèo 100% là chèo “xịn”, chứ không “gieo vừng ra ngô” như một số vở gần đây. Từ tích trò, cấu trúc, diễn biến cho tới phương pháp xây dựng tính cách nhân vật, xử lý hành động trên sân khấu đều tuân thủ những nguyên tắc cơ bản của nghệ thuật chèo truyền thống. Đặc biệt là các mâu thuẫn trong vở được tổ chức theo dòng tự sự, bám sát đường dây số phận của nhân vật. Hậu quả của nhân vật chính được quyết định bởi tính cách và mong muốn của cô ấy”. Tác giả Trần Đình Ngôn cũng tỏ ra vui mừng khi nhận xét về tác giả chuyển thể chèo Hồng Mặc Cát. Ông khẳng định, qua Cánh diều lạc gió, ngành chèo đã có thêm một cây viết rất “chắc tay”, đó là lý do mà khán giả được đắm mình trong những làn điệu chèo cổ tuyệt vời như: Tò vò, Luyện năm cung, Tòng nhất nhi chung… Điều thú vị là đạo diễn và tác giả chuyển thể đã mạnh dạn đưa những làn điệu vốn chỉ dành cho vai đào thương như Chức cẩm hồ văn cho vai nữ tính cách Kim Thảo; cách xử lý này đã tạo nên nhiều đất cho diễn viên thể hiện.

Điều đáng nói là dàn diễn viên của Nhà hát Chèo Việt Nam đều rất chắc nghề, họ chính là những nhân tố quan trọng thổi lửa vào các nhân vật trong tác phẩm. Chỉ với vài gương mặt chính xuyên suốt toàn bộ vở diễn, thế nhưng khán giả vẫn bị hút vào tình tiết các câu chuyện và đặc biệt là được thả hồn lắng nghe những giai điệu ngọt ngào trong kho tàng âm nhạc truyền thống. Cánh diều lạc gió khai thác đề tài dân gian nhưng khi xem, khán giả hôm nay vẫn cảm nhận được những bài học đạo lý, nhân văn sâu sắc mà không hề cũ.

 Nguồn: THÚY HIỀN (Báo Điện tử Văn Hóa)

Hồng Hà nữ sĩ đánh dấu sự trở lại của tác giả Trần Đình Ngôn (Giải thưởng Hồ Chí Minh về VHNT), cây đại thụ của làng Chèo đã thêm một lần khẳng định tài năng uyên bác qua sự chuẩn chỉ trong cấu trúc kịch bản, văn phong ngôn ngữ và đặc biệt là các làn điệu Chèo cổ được khai thác và tỏa sáng trên sân khấu. Vở diễn được NSND Thanh Ngoan, Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam, nữ Tiến sĩ hiếm hoi của làng Chèo dàn dựng. Là thành viên của Hội đồng tổng duyệt chương trình, PGS.TS Trần Trí Trắc nhận định: “Tôi rất vui vì lâu lắm mới được xem một vở đậm chất Chèo như Hồng Hà nữ sĩ. Ê kíp sáng tạo đã chắt chiu tư liệu lịch sử để sáng tạo ra một tác phẩm nói về nhân vật lịch sử Đoàn Thị Điểm. Ca ngợi một bậc tiền nhân với những áng thơ bất hủ càng tăng thêm chất trữ tình, trong sáng cho vở diễn”.

Tác giả Trần Đình Ngôn chia sẻ: “Tôi chọn xây dựng hình tượng Đoàn Thị Điểm vì bà khác với nhiều nữ sĩ khác trong lịch sử, ở bà nổi trội lên đức hy sinh của người phụ nữ Việt Nam. Về tài văn thơ cũng như tài đối đáp thông minh của bà đã có nhiều người viết, nhưng bà còn là một phụ nữ yêu nước và có tầm nhìn của một chính trị gia, đồng thời lại rất xinh đẹp, đức hạnh và hiếu nghĩa. Cha mất sớm, bà cùng anh trai phụng dưỡng mẹ già. Rồi anh trai cũng mất để lại chị dâu cùng con nhỏ. Bà về làng dạy học, bốc thuốc, thay anh nuôi mẹ cùng các cháu và chị dâu bệnh tật. Đến năm 37 tuổi, bà mới nhận lấy Tiến sĩ Nguyễn Kiều, một người nổi tiếng hay chữ và thanh liêm. Bà chưa muốn đến với cuộc hôn nhân muộn màng nhưng mẹ già và cả nhà giục giã, đồng thời cũng vì tình thương những đứa trẻ, con riêng của chồng mất mẹ. Nổi bật lên ở nữ sĩ đó là sự cảm thông với số phận của người phụ nữ mà hy sinh quên cả bản thân mình”.

Bản thân nhân vật Đoàn Thị Điểm không có quá nhiều những biến cố tạo kịch tính để đẩy lên thành cao trào cho sân khấu, nhưng tác giả và đạo diễn đã tìm ra một chìa khóa riêng, khai thác chất trữ tình, chất văn chương và xây dựng lên một hình mẫu phụ nữ lý tưởng, tỏa sáng nét đẹp từ những ứng xử nhân văn, đầy tình người của nữ sĩ. Cốt truyện có phần đơn giản nhưng điều làm người xem thích thú là được khoan khoái, thư giãn để trở về những làn điệu Chèo cổ mượt mà, trữ tình, sâu lắng. Bên cạnh đó, những mảng miếng hài cũng được đan cài khéo léo để tăng sức hấp dẫn cho vở qua những màn đối thơ, màn ăn hỏi hụt…

Tham gia biểu diễn có nhiều thế hệ nghệ sĩ của Nhà hát Chèo Việt Nam, từ những “cây đa cây đề” như NSƯT Kim Liên (vai nữ sĩ Đoàn Thị Điểm), NSƯT Phú Kiên (Chánh sứ Nguyễn Kiều) cho tới những diễn viên trẻ mới làm nghề… Sự tinh tế, chuẩn chỉ của các nghệ sĩ đàn anh, đàn chị, kết hợp với sự tươi mới, nắm vững cơ bản của lớp diễn viên trẻ cho thấy công tác bồi dưỡng lớp diễn viên trẻ kế cận đã được Nhà hát Chèo Việt Nam quan tâm, phát triển đúng hướng.

Có thể nói, thời của nữ sĩ Đoàn Thị Điểm liệu có mấy ai đủ dũng cảm để từ chối làm cung phi của Chúa, vậy mà bà đã vượt lên những ràng buộc của thể chế quân vương bảo thủ để có tầm suy nghĩ như một chính trị gia, thậm chí còn đưa ra 10 điều luận bàn về việc xây dựng đất nước, mơ về một quốc gia thịnh trị với vua sáng tôi hiền… Câu chuyện cách nay 300 năm, nhưng vẫn còn nguyên giá trị và tính thời sự khi tái hiện trên sân khấu Chèo những bài học đạo lý, cách đối nhân xử thế thấm đẫm tình người và đức hy sinh quên mình cho gia đình nói riêng và cộng đồng nói chung. Điều đó thật có ý nghĩa trong giai đoạn cả nước đang cùng chung tay vượt qua những khó khăn, cam go bởi dịch bệnh.

Nguồn: LƯƠNG NHI – Báo Điện tử Văn hóa