Tháng: Tháng Hai 2021

Với Điện ảnh, 2020 cũng là năm “đặc biệt”, với những diễn biến chưa từng xảy ra trong lịch sử hơn một thế kỷ kể từ khi ngành nghệ thuật thứ bảy ra đời: Vô số các dự án “bom tấn” của nhiều cường quốc điện ảnh buộc phải hoãn quay, hoãn ngày ra rạp; các nền điện ảnh lớn nhỏ ở tất cả các châu lục đều trì trệ hoặc lao đao vì Covid; hầu hết các liên hoan phim lớn nhỏ trên thế giới đều hoãn hoặc chuyển sang tổ chức online; thảm đỏ và các bữa tiệc điện ảnh hình như chỉ còn là dĩ vãng, là sự “xa xỉ” của quá khứ. Ngành công nghiệp điện ảnh lâm vào tình trạng vô vàn khó khăn.

Những điểm sáng phim Việt

Điện ảnh Việt năm qua cũng trải qua những ngày trầm lắng, thậm chí đã có lúc cực kỳ ảm đạm khi các dự án phim lớn thi nhau lùi ngày quay, hủy lịch ra rạp; toàn bộ hệ thống rạp chiếu phải đóng cửa hàng tháng trời vì cách ly xã hội; Liên hoan phim quốc tế Hà Nội (HANIFF) lẽ ra tổ chức và tháng 11 cũng phải hủy, 2 năm nữa mới quay trở lại (không biết lúc đó còn ai nhớ đến HANIFF nữa không?). Khó khăn chồng chất khó khăn. Tuy thế, điện ảnh Việt cũng có những điểm sáng. Những ngày tháng đầu năm 2020, cuộc ra rạp thu về hơn 160 tỉ đồng của Gái già lắm chiêu 3 đem đến niềm vui, niềm hy vọng về sức hút của những bộ phim “sạch sẽ và đẹp mắt”, hài mà không nhảm, “giải trí” mà vẫn gửi gắm ít nhiều thông điệp cuộc đời.

Ngay sau thời gian dài giãn cách xã hội, cuối tháng 5, phim chiến tranh Truyền thuyết về Quán Tiên ra rạp và theo trang web độc lập boxofficevietnam.com, phim đứng trong top 5 suốt 2 tuần công chiếu. Đây là điều hiếm hoi đối với các phim được Nhà nước đặt hàng và do các hãng phim tư nhân góp vốn thực hiện. Truyền thuyết về Quán Tiên được truyền thông khen vì những nét mới mẻ khi diễn tả sự tàn khốc của chiến tranh không phải bằng bom rơi đạn nổ mà qua số phận của những người phụ nữ bị giằng xé, khổ đau vì khát vọng yêu – được yêu và nỗi cô đơn, nhưng họ vẫn sẵn sàng hy sinh bản thân mình cho Tổ quốc. Một bộ phim từng làm dậy sóng dư luận năm 2019 là Ròm, sau một vài lần hoãn ra rạp vì sợ “dính đòn” Covid, cuối cùng cũng được công chiếu vào cuối tháng 9. Đây là bộ phim được làm theo dạng độc lập, vì vậy, khi thu về trên dưới 60 tỉ đồng sau 2 tuần công chiếu thì Ròm đã lập kỷ lục doanh thu của một thể loại vẫn bị cho là khó xem.

Nguyên nhân thắng lợi của Ròm thì có nhiều, nằm cả ở “trong phim” và “ngoài phim”. Nhiều người cho rằng, sóng dư luận khi bộ phim vướng những lùm xùm về thủ tục duyệt cấp phép với “tin đồn” bị cấm, rồi phim được giải lớn tại Liên hoan phim Busan đã gây tò mò nên kéo người xem đến rạp đông chưa từng thấy ngay từ những ngày đầu tiên (phim thu được 30 tỉ sau 3 ngày đầu công chiếu). Dù sao thành công của Ròm ở rạp chiếu cũng mở đường cho phim độc lập đến với khán giả và đem lại nhiều hy vọng cho các nhà làm phim trẻ.

Bỏ lại đằng sau sự ảm đạm của rạp chiếu phim, bộ phim Tiệc trăng máu ra rạp dịp 20.10, trở thành bom tấn tại Việt Nam sau hơn một tháng, với doanh thu 175 tỉ đồng và lọt vào top 3 phim Việt Nam doanh thu cao nhất! Có thể nói, đây là bộ phim “remake” thành công nhất tính đến thời điểm này cả về doanh thu lẫn phản ứng tích cực của khán giả. Phim được làm theo kịch bản gốc Perfect Strangers của Italia, một kịch bản được làm lại ở 19 nước! Năm 2019, phiên bản phim Hàn ra mắt ở Việt Nam với nhan đề Người quen xa lạ. Nhưng có lẽ phim Tiệc trăng máu là bản phim làm lại ưng ý nhất đối với khán giả Việt. Phim hấp dẫn trước hết bởi cốt truyện kịch tính với nhiều tình huống bất ngờ, dàn diễn viên “tung hứng” ăn ý, tạo sức hút cho mạch phim, nhưng điều khiến phim giữ được khán giả suốt hơn 1 tháng và luôn ở top đầu có lẽ bởi thông điệp thú vị: Cuộc sống sẽ như thế nào nếu mỗi người đều bị phanh phui tất cả những điều họ muốn che giấu, bởi mỗi con người có ba cuộc sống – công khai, riêng tư và bí mật? Từ thành công của Tiệc trăng máu, có thể hy vọng vào một tương lai khả quan của điện ảnh Việt, khi có những sản phẩm chất lượng thì không sợ khán giả quay lưng.

Và những điều trăn trở

Trước tiên có lẽ là đội ngũ của các hãng phim nhà nước ngày càng mai một, dẫn đến dường như ngày càng không bắt kịp nhịp sống điện ảnh, ngày càng bị “guồng quay” điện ảnh bỏ lại phía sau. Việc cổ phần hóa các hãng phim nhà nước thất bại ở nơi này, không phát huy được hiệu quả ở nơi kia là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng rệu rã hiện nay, nhưng nếu nhìn ở một khía cạnh ngược lại thì thấy trách nhiệm không chỉ của nhà quản lý và sự vận hành của các cơ sở điện ảnh vốn được sinh ra và trưởng thành trong bao cấp mà còn của những người làm nghề.

Những trang vàng trong lịch sử còn đó, công lao của nhiều thế hệ xây đắp nên kho báu điện ảnh cách mạng còn đó, nhưng làm sao có thể “trở lại quá khứ”? Một khi anh không tự đổi mới tư duy sáng tác, không ngày đêm vật vã với nghề thì làm sao có thể theo kịp nhịp sống đang thay đổi như vũ bão? Một vấn đề cụ thể hơn, đó là kịch bản, chất bột ban đầu để gột nên hồ, từ bao năm nay vẫn rất thiếu và rất yếu. Đành rằng khi thiếu kịch bản, có thể mua kịch bản nước ngoài để làm lại phim, nhưng có mấy phim thành công được như Tiệc trăng máu? Vậy phải chăng có thể tìm giải pháp trong kho tàng văn học Việt Nam, bởi chúng ta đã có biết bao phim chuyển thể thành công, trở thành những tác phẩm kinh điển của điện ảnh Việt? Trong lĩnh vực phát hành, phổ biến phim cũng tồn tại nhiều vấn đề bất cập. Hơn 60% phòng chiếu phim do các công ty nước ngoài nắm giữ, dẫn đến tình trạng bất bình đẳng trong phát hành phim. Thực trạng này một phần là hệ lụy từ quy định trong Luật Điện ảnh: Doanh nghiệp phải có rạp chiếu mới được nhập khẩu phim. Thị trường điện ảnh phát triển chủ yếu từ doanh thu phim nhập (chiếm khoảng hơn 70% tổng doanh số), theo đó, nội lực của điện ảnh Việt chưa mạnh. Phim nước ngoài chiếm lĩnh phần lớn thị phần chiếu phim tại Việt Nam có nguyên nhân sâu xa là khi ký kết Hiệp định Thương mại WTO, Việt Nam đã cam kết không quy định hạn ngạch phim nhập. Rất nhiều khó khăn và bất cập trong hoạt động điện ảnh là hệ quả của những bất hợp lý và lạc hậu của Luật Điện ảnh hiện hành.

Luật Điện ảnh 2006 và Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Điện ảnh 2009 được ban hành khi điện ảnh đang tồn tại ở dạng “truyền thống”, nghĩa là điện ảnh phim nhựa – như khi điện ảnh ra đời năm 1895, còn gần chục năm trở lại đây điện ảnh hoàn toàn chuyển sang phim kỹ thuật số, kéo theo toàn bộ những thay đổi trong quy trình sản xuất, phổ biến, phát hành, lưu trữ phim. Mặt khác, Luật Điện ảnh hiện hành xây dựng chủ yếu trên quan niệm điện ảnh là ngành nghệ thuật, các điều luật chủ yếu để điều chỉnh các hoạt động sáng tác – phát hành – phổ biến tác phẩm điện ảnh mà chưa quan tâm đến khía cạnh bộ phim là loại hàng hóa đặc biệt của công nghiệp điện ảnh. Vì vậy, Luật Điện ảnh sửa đổi dự kiến trình Quốc hội vào năm 2021 nếu không có thêm những quy định điều chỉnh hoạt động của nền công nghiệp điện ảnh trong môi trường số hóa và khuyến khích phát triển thị trường điện ảnh thì sẽ khó tạo hành lang pháp lý phù hợp để thúc đẩy điện ảnh phát triển.

Tuy còn rất nhiều khó khăn nhưng điều đáng mừng là điện ảnh Việt Nam vẫn giữ được “phong độ” trong một năm mà mọi ngành công nghiệp giải trí đều rã rời và khủng hoảng vì Covid. Số lượng phim Việt vẫn đạt trên 30 so với gần 40 phim vào năm trước. Chất lượng phim nhìn chung có chiều hướng đi lên. Khán giả quan tâm và yêu thích phim Việt, miễn là phim hay. Hiệp hội Xúc tiến phát triển điện ảnh Việt Nam đang phối hợp với “VTV Digital” làm sống lại những tác phẩm điện ảnh trong quá khứ qua các Tuần phim Việt đặc biệt trên “VTV go” và nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của khán giả. Điện ảnh không của riêng ai, các tổ chức, cá nhân sẵn sàng chung tay xây dựng ngành nghệ thuật – công nghiệp điện ảnh đầy sức hút này, chỉ mong muốn được Nhà nước khuyến khích, tạo cơ chế phù hợp và điều Poster phim Tiệc trăng máu kiện thuận lợi.

Nguồn: TS NGÔ PHƯƠNG LAN

Năm 2020 đi qua với nhiều biến động, những sự thay đổi mà buộc chúng ta phải thích nghi với một môi trường “bình thường mới”. Bên cạnh những tiếng cười, những giây phút thư giãn cùng gia đình trong ngày cuối năm là những câu chuyện từ đại dịch Covid-19 cho đến những hiện tượng thời tiết cực đoan, gây sạt lở, lũ lụt nghiêm trọng ở miền Trung. “Táo quân 2021” cũng điểm lại những vấn đề xã hội nổi cộm như bộ sách giáo khoa lớp 1 bị phản ứng, thói “rót mật vào tai” xu nịnh cấp trên, tham nhũng, nâng khống thiết bị y tế, tín dụng đen. Tất cả những mặt tích cực, tiêu cực đã được thể hiện khéo léo qua từng lời nói, diễn xuất của dàn nghệ sĩ Táo quân.

Cùng với dàn nhân vật quen thuộc Ngọc Hoàng (NSƯT Quốc Khánh), Táo Giáo dục (NSƯT Chí Trung), Táo Kinh tế (NSƯT Quang Thắng), Bắc Đẩu (NSND Công Lý), Táo Xã hội (NSND Tự Long), Nam Tào (NSƯT Xuân Bắc), Táo Y tế (NS Vân Dung), chương trình còn có sự góp mặt các Tinh tú trẻ thông qua sự diễn suất của ba diễn viên Duy Nam, Trung ruồi, Mạnh Dũng. Đáng chú ý là sự tham gia của Lâm Vỹ Dạ, gương mặt hài nổi tiếng phía Nam trong vai robot ứng dụng trí tuệ nhân tạo.

Theo dõi chương trình khán giả có thể nhận thấy, ở Táo Quân 2021 bộ ba Ngọc Hoàng-Nam Tào-Bắc Đẩu không phải ba nhân vật trung tâm như thường thấy. Phần nhiều thời lượng chương trình đã được dành cho các Táo với màn “tranh công” trong công tác phòng chống dịch Covid-19.

Sau một năm ngắt quãng, khán giả chờ đợi nhiều hơn ở sự bùng nổ của “Táo quân” khi trở lại. Tuy nhiên các màn “ghen ăn tức ở” chơi xấu nhau trong dàn Táo cũng là một trong những lối mòn của kịch bản Táo quân suốt nhiều năm qua. Tính châm biếm, đả kích của “Táo quân 2021” có phần mờ nhạt hơn. Những vấn đề đáng mong đợi về các vụ trốn cách ly, chuyện nhân sự và một số vụ việc trong năm thiếu điểm nhấn, qua loa, sơ sài; phần đối đáp của các Táo đôi lúc còn vụng về. Mặc dù năm nay không còn tình trạng Táo Quân lạm dụng hình thức quảng cáo trá hình như điện thoại hay hãng hàng không được “lẩn” trong những câu thoại nhưng việc các clip quảng cáo liên tục xuất hiện đã ảnh hưởng không ít tới các khán giả đang háo hức chờ đợi chương trình.

Nguồn: VŨ MỪNG – Báo Điện tử Văn hóa

Tuy nhiên, có một câu chuyện ít người biết tới, đó là sưu tập hoàng cung đã chìm nổi bao phen trong những kho tạm thời kháng chiến 9 năm, nhưng ngay cả khi đất nước khó khăn nhất, Bác Hồ và Nhà nước vẫn kiên trì chủ trương lưu giữ bằng bất cứ giá nào, để đến hôm nay, chúng trở thành di sản, biểu trưng nổi bật nhất cho đồ dùng hoàng gia trong tất cả triều đại phong kiến Việt Nam.

Một đặc điểm riêng có của bảo vật hoàng cung

Bảo vật hoàng cung ở bộ sưu tập này có từ vị vua đầu triều – Gia Long đến vị vua cuối cùng – Bảo Đại, được biểu đạt trên mọi chất liệu quý, hiếm, mang đậm chất cao sang, quyền quý của vua và hoàng gia, đó là vàng, bạc, ngọc ngà, đồi mồi, kim sa, pha lê, được trang trí hoa văn tinh xảo, thể hiện trình độ tuyệt mỹ của thợ thủ công ngự xưởng. Thế nhưng, nổi bật trên đó vẫn là đề tài rồng – phượng, mang đậm ý nghĩa vương quyền và thần quyền, khi chúng là đồ dùng của vua, của hoàng hậu, hoàng thái hậu, hay chúng là đồ thờ tự trong các quốc tự hoàng cung. Rồng trên kim ngọc, bảo tỷ được diễn tả bằng những khối tượng tròn gắn ở nơi trang trọng nhất, bằng kỹ thuật đúc và gia công cầu kỳ, công phu.

Thế nhưng, ngay cả trên đối tượng này, dõi theo thời gian xuyên suốt từ thời Gia Long đến Bảo Đại, chúng không hoàn toàn giống nhau về tư thế và dáng hình. Kim ấn Thủ tín thiên hạ văn vũ quyền hành thời Gia Long mảnh mai, gầy guộc trong tư thế uốn khúc như thắt túi, phảng phất rồng của thời Lê sơ và Lê Trung – Hưng. Thời Tự Đức, kim ấn Tự Đức thần hàn lại là một phiên bản khác, kế thừa nghệ thuật linh vật nghê chầu đầu thế kỷ 18, mà chúng ta đã thấy trên ấn truyền quốc Đại Việt quốc Nguyễn chúa vĩnh trấn chi bảo và Thủ tín thiên hạ văn vũ quyền hành, niên hiệu Vĩnh Thịnh thứ 5, 1709.

Đây là hai kim ấn Lê Trung – Hưng, nhưng được các vị vua triều Nguyễn truyền đời lưu giữ, không chỉ thể hiện sự trung thành với một vương triều chính thống mà còn là sự lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống của cha ông. Rồng trên kim sách lại được dập chạm với những đường nét tinh xảo, gồ nổi như những bức phù điêu. Rồng ẩn trong mây lành với những đường nét mềm mại, uyển chuyển, dẫu toát lộ đầy đủ đặc trưng nghệ thuật thời đại, nhưng đâu đó vẫn ẩn giấu con vật linh truyền thống ở các thời đại trước đó mà những kim sách triều vua Minh Mạng, Thiệu Trị, Thành Thái đã cho phép nhận ra. Sự chuyển biến thấy rõ nhất trên kim sách và một số vật dụng của hoàng gia, đó là mặt rồng đã biến thành mặt hổ với vẻ oai phong lẫm liệt của đế vương.

Thế nhưng, chúng không giống như mặt hổ phù trong nghệ thuật cung đình Trung Hoa, với sự dữ dằn mang tính áp chế, đè nặng lên tâm tưởng của bách tích và quần thần, mỗi khi đứng trước biểu tượng này. Trên mũ thiết triều, rồng lại được sử dụng kỹ thuật chế tác kim hoàn điêu luyện để tạo nên những tác phẩm nhỏ nhắn, xinh xắn, chi tiết tới từng đường nét, khiến cho các nghệ nhân kim hoàn thời nay phải thán phục, bó tay, khi phải phục hồi những chi tiết ấy.

Những hình ảnh rồng đuổi, rồng chầu, rồng bay trong mây, rồng thăng, rồng giáng… được bố trí dày đặc trên những mũ thiết triều, mũ tế giao, tưởng như vô cùng rối rắm và không theo quy luật, nhưng sự tài khéo của người thiết kế và thợ thủ công bố cục vô cùng hợp lý, khiến không thấy sự đơn điệu, tĩnh lặng, ngược lại, sống động và quyền uy, dùng để mỗi khi nhà vua thiết triều giải quyết những vấn đề của Nhà nước, hoặc tiếp các sứ giả hay thực hành các nghi lễ tôn miếu, tổ tông.

Có thể khẳng định, đề tài chủ đạo trong sưu tập bảo vật hoàng cung triều Nguyễn là rồng, và dường như hình ảnh ấy, đề tài ấy, dù là biểu tượng của đế quyền, nhưng chưa bao giờ chúng chỉ mang một thông điệp. Ở bộ sưu tập này, đồ dùng văn phòng tứ bảo được ngự xưởng chế tác dùng cho quân vương, nhưng lại được kết hợp giữa phong cảnh sơn thủy với rồng, mây, được thể hiện trên chiếc quản bút bằng ngọc. Cùng chất liệu ngọc, nghiên mực lại diễn đạt hình ảnh ngư long hý thủy. Trên ống bút bằng vàng, đề tài tứ linh được khai thác giống như bao mảng chạm long – ly – quy – phụng đã từng thấy ở nhiều di tích, dẫu rằng, chất liệu và sự gia công tinh túy, khẳng định đẳng cấp có một không hai của những bảo vật này.

Rõ ràng, những đề tài tôn giáo đã được phát huy. Những đề tài ấy không chỉ có Nho giáo, mà cả Phật giáo, cùng nhiều điển tích, điển cố và phong cảnh giang sơn đất nước, khiến cho bộ bảo vật làm nên sự đa sắc màu, gần gụi và thân quen với không chỉ hoàng gia. Đây có lẽ cũng là một đặc điểm riêng có của bảo vật hoàng cung triều Nguyễn.

“Đặc sản” trên đất Thần Kinh

Có thể nói, ngoài những quy định về số móng và đâu đó, trong điển chế, còn có quy định về vẩy dương – âm, số khúc cuộn của rồng khi là biểu tượng của hoàng đế. Thế nhưng, rồng năm móng được tuân thủ như một quy định bắt buộc, thì ở bộ sưu tập, ngoài điều đó, rồng được diễn tả vô cùng phóng khoáng, cởi mở với tất cả những cảm hứng của nghệ nhân, khi những quy định không quá ngặt nghèo, cho dù, triều Nguyễn, điển chế được xây dựng là đầy đủ nhất trong các triều đại phong kiến Việt Nam.

Có lẽ, cũng chính vì điều này, nghệ thuật cung đình Nguyễn, trong đó có đề tài rồng, luôn gần gũi với tôn giáo, tín ngưỡng dân gian. Đó phải chăng là một hằng số, không chỉ của triều Nguyễn, mà xuyên suốt các triều đại phong kiến Việt Nam, để đến hôm nay dân tộc vẫn giữ được sự vẹn nguyên bản sắc văn hóa, dẫu phải trải qua hàng nghìn năm đô hộ của phong kiến phương Bắc và cả trăm năm nô lệ của tư bản phương Tây. Phượng là một loại đề tài phổ biển thứ hai trong bộ sưu tập này. Phượng không chỉ là biểu tượng hoàng hậu, hoàng thái hậu, thái hoàng thái hậu. Phượng còn là vật linh, tượng trưng cho những gì tốt đẹp và hạnh phúc, để rồi, khi đi vào tôn giáo phương Đông, nó trở thành một trong bốn vật linh. Phượng trong bộ sưu tập chủ yếu là những mảng chạm khắc trên kim sách, trên đồ thờ, trên đồ dùng thường nhật. Những hình ảnh phượng đơn, phượng đôi, phượng ba và đôi khi là rồng – phượng, để diễn đạt những thông điệp đa chiều, nhưng tất cả đều phản ánh sự quyền quý cao sang.

Hình ảnh phượng trên kim sách không nhiều, nhưng với hai tiêu bản thời Minh Mạng và Tự Đức đã có sự khác nhau trong không gian vận động và tư thế vận hành, dựa trên một nét chung, đó là tính gần gũi với một loài chim có thật trong tự nhiên, công hoặc trĩ, qua một bút pháp cách điệu thực – hư vô cùng phóng khoáng, không bị kiềm tỏa bởi những khuôn hình có sẵn. Phượng trên một ống bút bằng bạc được diễn tả như đang bay, có sải đuôi dài, cách điệu thành cành hoa lá, dường như để khỏa lấp vào khoảng trống mênh mông của khối hình trụ ống bút, tạo sự mềm mại, hài hòa cho bảo vật này. Trong khi ấy, trên một hộp bạc, phượng dường như đang đi trong mây, đầu ngoái lại phía sau, được bố cục trong một băng hoa chanh hẹp, khiến liên tưởng tới loài chim mỏ dài, chân cao, trang trí theo lối băng, dải trên những thạp gốm hoa nâu thời Trần, trước đó gần 7 thế kỷ. Phượng trên chiếc đài thờ bằng vàng thời Minh Mệnh năm thứ 20, 1839, lại cho thấy một hình mẫu khác, khuôn trong hình lá đề, chẳng những phản ánh chức năng đồ thờ, mà lại một lần nữa motip trên ngói thời Lý – Trần – Lê được tái hiện qua một chất liệu đẳng cấp, sang trọng hơn.

Có thể khẳng định rằng, sự tiếp thu, kế thừa nghệ thuật truyền thống như hai ví dụ trên và cho tất cả những bảo vật trang trí loại đề tài này, tưởng như quá xa để có thể kết nối và xâu chuỗi, nhưng thực tế cho hay, Lý – Trần ảnh hưởng hoa văn Đông Sơn, trước đó hàng nghìn năm, thì nghệ thuật cung đình Nguyễn, ảnh hưởng nghệ thuật Lý – Trần – Lê chắc không có gì lạ lẫm. Phượng trên bảo vật triều Nguyễn còn biết bao đề tài, khiến một bài viết ngắn không thể nào chuyển tải. Tuy nhiên, có một hình ảnh phượng gây ấn tượng không thể nào quên trong ký ức của người dân cố đô, đó là cặp ngô đồng và chim phượng. Đây là biểu tượng của hòa bình, thịnh vượng, quốc thái, dân an. Đây cũng là sự hiện hữu của những cây ngô đồng được vua Minh Mệnh cho trồng trong Đại Nội hơn 200 năm trước để chim phượng đậu đón điềm lành, do đó, đề tài này được khai thác như một “đặc sản” trên đất Thần Kinh. Hình tượng rồng – phượng dẫu là phổ biến và nổi bật, nhưng cũng chỉ là một phần rất nhỏ trong gia tài đồ sộ của triều Nguyễn để lại cho chúng ta hôm nay. Người viết bài này hẹn một dịp khác giới thiệu, để bạn đọc được chiêm ngắm đầy đủ hơn bộ sưu tập này trong thời gian không xa.

TS PHẠM QUỐC QUÂN

Wall-E: Thông điệp gửi đến Trái Đất yêu thương

Cho đến thời điểm này, Wall-E (tựa Việt: Rô-bốt biết yêu) vẫn được đánh giá là một  trong những tác phẩm hoạt hình xuất sắc nhất của thế kỷ 21. Bối cảnh thiên nhiên trong Wall-E không phải một yếu tố tự nhiên nào cụ thể, mà chính là toàn bộ Trái Đất nói chung đã trở nên hoang tàn sau nhiều thập kỷ sống theo chủ nghĩa hàng hóa.

Thay vì cách tiếp cận mô tả một Trái Đất trù phú, xinh đẹp, Wall-E cho khán giả thấy khung cảnh khi Trái Đất trở nên cằn cỗi vì máy móc, vì sự vô tâm của con người. Để có thể khắc họa được một thế giới tiêu điều, ngột ngạt vì khói bụi như thế, đội ngũ thực hiện Wall-E đã phải đến nhiều khu vực là điểm nóng về môi trường, ví dụ như khu vực nhà máy hạt nhân Chernobyl, nơi đã diễn ra thảm họa Chernobyl vào những năm 80 của thế kỷ trước. Không cố gắng truyền bá một thông điệp quá dễ đoán, Wall-E khiến con người tự nhận ra sự quý giá của Trái Đất và môi trường sống quanh ta, giống như ta vui mừng khi thấy một mầm cây đang nhú lên từ chiếc ủng trong Wall-E vậy.

Moana: Thấy biển xanh vẫy gọi

Đến với bộ phim Moana (tựa Việt: Hành Trình Của Moana), khán giả sẽ cùng cô bé Moana phiêu lưu khắp hòn đảo Polynesian nhỏ bé với bãi cát trắng muốt, với cỏ cây trù phú, và đặc biệt, với những đỉnh núi cao cùng tầm nhìn bao trọn cả một vùng biển xanh bao la, rộng lớn.

Đại dương trong Moana được mô tả cả vào những ngày nắng đẹp rực rỡ hay những đêm lấp lánh ánh sao, trên cả mặt nước rộng lớn hay dưới mặt nước bí ẩn. Không thể phủ nhận rằng, đại dương đóng vai trò quan trọng trong cả mạch truyện của Moana cũng như giúp mê hoặc khán giả nhờ vào bối cảnh đẹp như mơ đó. Cô bé Moana luôn ấp ủ được “bước ra khỏi vạch giới hạn” là những rặng san hô để xem thế giới bên ngoài kia rực rỡ thế nào, và khung cảnh đại dương ngoài xa được các họa sĩ của “nhà Chuột” khắc họa ấy quả thực đã không khiến cả Moana và khán giả thất vọng.

Ainbo – Rừng xanh hùng vĩ và bí ẩn

Những ngày đầu năm mới này, khán giả sẽ có dịp “chu du” vào thế giới rừng xanh hùng vĩ nhưng cũng đầy bí ẩn của vùng Amazon trong Ainbo (tựa Việt: Ainbo: Nữ Chiến Binh Amazon). Bộ phim xoay quanh hành trình của cô bé Ainbo giải cứu ngôi làng Candamo của mình khỏi sự đe dọa đến từ những kẻ đào vàng trái phép cũng như những thế lực đen tối khác.

Những góc máy của Ainbo sẽ ghé qua từng góc trong cánh rừng sâu nhất Amazon nơi cả bộ lạc Candamo sinh sống, với những loài thực vật vô cùng đa dạng, muôn vạn loài động vật lớn nhỏ với hình thù có phần kỳ lạ nhưng cũng rất đỗi dễ thương. Từ những rạch nước nhỏ cho tới thác nước rộng lớn, từ không gian cây cối bao trùm cho đến cả một vùng trời rộng lớn và khoáng đạt, khung cảnh thiên nhiên đầy màu sắc của Ainbo sẽ là một “chất xúc tác” cho chuyến hành trình của Ainbo càng thêm đáng nhớ.

Ainbo với tựa Việt Ainbo: Nữ chiến binh Amazon được phát hành trên toàn quốc từ ngày 12.2.2021 (Mùng 1 Tết).

Điều này cũng tạo nên kỳ vọng về sự phát triển của dòng phim khiến khán giả suy tư, trăn trở để đi tìm những câu trả lời cho cuộc sống…

Khi phim tài liệu sánh vai cùng “bom tấn”

Từng đoàn người xếp hàng mua vé để vào rạp xem những thước phim chân thực, cảm động về “chú lính chì dũng cảm” Thiện Nhân trong bộ phim Lửa Thiện Nhân (2015) của đạo diễn Đặng Hồng Giang là một trong số ấn tượng đậm nét của phim tài liệu Việt Nam thời gian gần đây. Bộ phim nói về hành trình của Thiện Nhân, cậu bé bị bỏ rơi trong rừng Núi Thành (Quảng Nam), thể trạng yếu ớt, thương tật khắp người, rồi được nhận nuôi, được yêu thương, được chữa trị… đã thu hút sự quan tâm của đông đảo khán giả với hàng trăm suất chiếu tại rạp.

Trước đó, phim tài liệu Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng (đạo diễn Nguyễn Thị Thắm) cũng từng gây tiếng vang vào cuối năm 2014 với các suất chiếu liên tiếp “cháy vé” ở cả ba miền Bắc – Trung – Nam và lượt người xem lên tới 35.000, cho thấy sự quan tâm của khán giả với những câu chuyện đời, chuyện người của Bích Phụng, một người chuyển giới làm bà bầu của gánh hát lô tô (một loại hình hát rong phổ biến ở vùng nông thôn Nam Bộ, thường di chuyển từ vùng này qua vùng khác để biểu diễn tạp kỹ). Hay bộ phim tài liệu Đi tìm Phong, cuốn nhật ký bằng hình ảnh về hành trình chuyển giới của chàng trai 27 tuổi, sinh ra và lớn lên ở thành phố Quảng Ngãi cũng được nhiều khán giả quan tâm. Phim đã giành được một số giải thưởng quốc tế, trong đó có giải Grand Prix tại LHP quốc tế Jean Rouch 2015 (Paris, Pháp), giải Khán giả bình chọn ở Viet Film Fest 2016 (Los Angeles, Mỹ), giải Phim xuất sắc ở LHP LGBT quốc tế 2016 (Hy Lạp)… trước khi được phát hành tại phòng vé Việt Nam năm 2018.

Sự xuất hiện của những bộ phim tài liệu ăn khách tại rạp làm nhiều người nhớ tới không khí xếp hàng nườm nượp đi xem phim tài liệu của đạo diễn, NSND Trần Văn Thủy từ những năm 1980. Nhưng sau đó, điều này gần như “tuyệt chủng”. Khoảng 10 năm trở lại đây, với sự xuất hiện của dòng phim tài liệu độc lập, bên cạnh dòng phim của nhà nước và VTV thực hiện, điện ảnh tài liệu đã ra rạp, tự tin sánh vai cùng phim “bom tấn”.

So với phim tài liệu truyền thống, phim tài liệu độc lập có được thế mạnh là đa dạng về đề tài. Những người làm phim đã mạnh dạn dùng ngôn ngữ điện ảnh đặc thù để nói lên những nỗi niềm của một số cộng đồng vốn được xem là khác biệt, chịu nhiều thiệt thòi bởi sự đánh giá chưa khách quan của xã hội. Là tấm gương phản chiếu hiện thực một cách trung thực, quyết liệt, thẳng thắn, người làm phim đã đi đến tận cùng bản năng sáng tạo nghệ thuật. Điều đáng mừng đó đều là những bộ phim nhân văn, kể về những số phận éo le, khuất lẫn trong cuộc sống xô bồ, từ đó lan tỏa tình yêu thương giữa con người với con người…

Hòa cùng hiện thực xã hội

Bên cạnh các nhà làm phim và khán giả, nhiều tổ chức xã hội cũng rất quan tâm tới những thước phim đậm chất đời sống, bộc lộ các vấn đề xã hội và thân phận con người. Tại buổi trò chuyện Phim tài liệu “cùng nhau” độc lập? diễn ra mới đây tại Hà Nội, theo bà Khuất Thị Hải Oanh, Giám đốc Trung tâm hỗ trợ sáng kiến phát triển cộng đồng (SCDI): “Phim tài liệu rất có giá trị, có những phim làm cho mọi người hiểu biết nhiều hơn, tác động tới tâm tư tình cảm và truyền cảm hứng cho họ. Thời gian vừa rồi, chúng tôi có đặt hàng các phim tài liệu ngắn tập trung vào một số chủ đề, thông qua phim tài liệu để thay đổi nhận thức của công chúng. Chúng tôi rất hạnh phúc khi có các nhà làm phim độc lập cùng chung mối quan tâm về các vấn đề xã hội”.

Các tổ chức xã hội và nhà làm phim cũng có thể hợp tác, trợ giúp nhau để phim được thực hiện, ra mắt công chúng. Chẳng hạn, sau khi bộ phim Đi tìm Phong được quay, Viện Nghiên cứu kinh tế, xã hội và môi trường (iSEE) cũng đang vận động cho Quy định về quyền chuyển đổi giới tính theo Bộ luật Dân sự 2015. Ông Lương Thế Huy, Viện trưởng iSEE cho biết: “Chúng tôi xem bản nháp và thấy rất phù hợp với công việc mình đang làm. Do đó, iSEE hỗ trợ hậu kỳ, đoàn làm phim cũng tạo các đoạn phim ngắn phù hợp với iSEE…”

Đạo diễn, giảng viên Hà Lệ Diễm chia sẻ, quá trình làm phim tài liệu độc lập cũng có nhiều khó khăn, không chỉ về kinh phí, mà còn về thông tin hoặc tiếp cận đối tượng quan tâm. Chẳng hạn, mong muốn làm phim ở Sa Pa, Lào Cai, nhưng không thể tiếp cận với nhân vật, nhờ có sự trợ giúp của iSEE mới có thể hoàn thành bộ phim… Thực tế, nhiều nhà làm phim muốn thực hiện các tác phẩm về một số đối tượng đặc biệt như người nhiễm HIV, bán dâm, vô gia cư… nhưng việc tiếp cận không hề dễ dàng. Trong khi đó, đây lại là công việc nằm trong tầm tay của các tổ chức xã hội. Bà Khuất Thị Hải Oanh cho biết: “Chúng tôi thường làm việc cùng các nhóm “vô hình”, bị xã hội định kiến như người nghiện ma túy, nhiễm HIV, những đứa trẻ không có giấy khai sinh… Thông qua phim tài liệu, những đối tượng này đã được biết đến và được quan tâm. Chúng tôi rất tin tưởng sức mạnh của phim tài liệu!”.

Từng tham gia hỗ trợ nhà làm phim tiếp cận với người bán dâm, bệnh nhân HIV, những người sống ở khu ổ chuột, người đi tù về, người vô gia cư… bà Khuất Thị Hải Oanh nói thêm: “Chúng tôi có thể hợp tác cùng nhà làm phim tài liệu, thậm chí có thể cùng nhau đi tìm nguồn hỗ trợ kinh phí. Để hai bên hiểu nhau hơn, tìm được mối quan tâm chung, nên chăng có những buổi giao lưu, trao đổi. Chẳng hạn, chúng tôi đang thực hiện dự án Chăm sóc sức khỏe toàn dân, nhà làm phim có mối quan tâm người già có thể gặp nhau ở chỗ chăm sóc sức khỏe cho người già… Nhà làm phim phải làm cho mọi người quan tâm đến chủ đề của mình, còn chúng tôi muốn các nhà làm phim chú ý tới các vấn đề xã hội, nhằm tăng tính hiện diện và thay đổi nhận thức của công chúng…”.

Hy vọng với sự hợp tác này, công chúng sẽ được thưởng thức nhiều tác phẩm tài liệu không chỉ giàu chất nghệ thuật mà còn đậm hơi thở đời sống, tác động sâu sắc tới cảm xúc và nhận thức khán giả.

Nguồn: HỒNG NHẬT – Báo Điện tử Văn hóa

Hơn 1 tuần nữa mới đến Tết cổ truyền song thời tiết năm nay không ủng hộ nên một số vườn đào đã rợp màu hoa. Một số chủ vườn cho hay dù hoa bung nở sớm song những gốc đào to, thế đẹp, nhiều nụ vẫn hút khách.

Đào bích có cánh hoa kép, nở rộ chi chít, đỏ rực thân cành. Đào phai có năm cánh, cánh hồng phơn phớt, e ấp lại cùng lúc có nhiều lộc và hoa mơn mởn nên được nhiều người chọn mua với mong muốn một năm nhiều tài lộc, làm ăn suôn sẻ.

Một số vườn đào cành đã nở hoa, loại đào này sẽ được người dân bán sớm hơn phục vụ nhu cầu “chơi” của người Hà Nội.

Những cành đào nở sớm được người dân cắt bán ở chợ hoa Quảng Bá và chợ hoa Hàng Lược.

Giá một cành đào nhỏ từ 80.000 đến 100.000 đồng, các cành cỡ vừa từ 250.000 đến 300.000 đồng, còn các cành đào to khoảng 2 đến 4 triệu đồng.

Bà Trần Ngọc Dung (Tây Hồ, hà Nội) là một tiểu thương chuyên thu mua đào tại các vườn đem bán lại cho các chợ như Quảng Bá, Hàng Lược chia sẻ: ” Một số vườn đào năm nay đã bắt đầu nở, thị trường năm nay cũng chậm hơn mọi năm do ảnh hưởng của dịch Covid-19″.

Dịp này một số chủ vườn có thêm nguồn thu từ những người đến chụp hình lưu niệm cùng hoa đào.

Vườn nhà ông Ngọc có hơn 200 gốc đào chia sẻ: “Mấy ngày vừa qua thời tiết ấm lên, đào nở nhanh hơn so với dự kiến. Khách mua đào tại vườn cũng giảm nên năm nay có một cái Tết khó khăn “.

Kỹ thuật trồng đào của người Nhật Tân nay đã đạt trình độ cao, nhưng người nông dân còn phải chờ thời tiết mới có thể nói mùa đào được hay mất.

Các giống đào được trồng ở Nhật Tân chủ yếu là đào bông tự, đào bích, đào ta, đào thế, cá biệt có cả loại đào thất thốn ở xứ lạnh khó nuôi trồng.

Những xe đầy ắp cành đào nở sớm được người dân đưa đi tiêu thụ.